Battleship Island en Nagasaki
Zo ongeveer het allereerste wat we vastgelegd hebben na het boeken van onze vliegtickets, is het bezoek aan het eiland Hashima. In de voorbereiding op deze reis hebben we verschillende afleveringen van 3 op Reis gekeken waarin Chris Zegers door Japan reist. Na het zien van zijn privé bezoek aan dit bizarre eiland wisten we het: dit moeten wij ook gaan zien. De bezoekersaantallen zijn gelimiteerd en slechts enkele organisaties hebben toestemming om met bezoekers aan land te gaan. Het was al best lastig om 3 maanden vooraf nog 2 tickets voor de tour vast te leggen.
De avond voorafgaande aan de reis van Hiroshima naar Nagasaki ontdekken we tot onze schrik dat het bezoek aan het eiland een dag eerder is dan we in gedachte hebben. Het is al laat en het is nagenoeg onmogelijk om de volgende ochtend rond 9u in de haven van Nagasaki te zijn. We missen de boot!? We sturen nog een mailtje in de hoop dat de altijd behulpzame Japanners nog iets voor ons kunnen betekenen, maar een antwoord blijft uit. Volgens plan reizen we naar Nagasaki, maken een tussenstop in Kotohira en komen in de avond aan.
Hoewel een dag te laat, melden we ons ‘s ochtends vroeg bij de ferry terminal in de hoop dat er nog iets te regelen is. Na het zien van onze namen volgen er wat oehs en aaahs en begrijpen ze wat er aan de hand is. Op de ochtendtour (aan te bevelen omdat de kans op rustige zee dan het grootst is) is nog 1 plaats beschikbaar. Die plaats nemen we alvast met daarbij de eerste plek op de wachtlijst in de hoop dat alles goedkomt.Het duurt nog even voor we ons moeten melden en verkennen in de tussentijd de omgeving.
Nederland heeft een belangijke rol gespeelt in het handelsverleden van deze havenstad. In de 16e eeuw dreven de Portugezen en Nederlanders al handel met Japan vanaf een klein kunstmatig eiland in de haven. De toenmalige Shogun moest niets hebben van missionarissen “wij brengen u het geloof” en verdreef daarom de Portugezen. De Nederlanders die enkel en alleen handel wilde drijven bleven over. Zo was Nederland ruim 2 eeuwen lang de enige Europese handelspartner van Japan. Her en der zijn nog sporen van het verleden terug te vinden. Een smal en steil oplopend straatje nabij ons hotel heet Dutch Slope en is een zijstraat van Oranda Dori (Holland street). Er staan wat houten huizen met veranda in Victoriaanse stijl en er is een groot park, Glover Garden. Na een sightseeing rondje keren we weer terug naar de haven.
Op het kantoor van Gunkanjima Concierge krijgen we het goede nieuws te horen, we mogen mee! Ze kunnen niet garanderen dat we ook echt het eiland kunnen betreden, dat kan de kapitein ter plaatse pas bepalen. We krijgen een ‘boardingpass’ en een ontvanger met oortje om de Engelse versie van de tour te kunnen volgen. Met ruim 100 mensen vaart de boot af. Onderweg wordt er nog wat verteld over de grote Mitsubishi werf van Nagasaki en pikken we nog enkele mensen op bij een tweede steiger en varen dan richting Hashima, zo’n 15km van het vaste land gelegen.
Op het eerste oog heeft het eiland weinig weg van een natuurlijk eiland. Het eiland is helemaal omgeven door een enorme kademuur om het te beschermen tegen de woeste zee. Op het eiland staan een tiental betonnen gebouwen/flats en de restanten van mijnbouw installaties. Alles oogt vervallen, verroest en deels ingestort. Even vaart de boot een stuk bij het eiland vandaan en dan ineens maakt het eiland z’n bijnaam waar. Gunkanjima (Battleship), het silhouet van het eiland is exact een oorlogsschip.
Ondanks dat het grijs en grauw weer is, is de deinig minimaal en geeft de kapitein akkoord om aan wal te gaan.
Sinds 1974 is dit eiland weer onbewoond, maar heeft daarvoor bijna 90 jaar dienst gedaan als onderzeese kolenmijn. Japan, meer specifiek Mitsubishi in Nagasaki, had de kolen hard nodig om te kunnen voorzien in de energiebehoefte van de groeiende (haven)industrie. De kolen werden gewonnen tot wel 1 kilometer diepte en in mijntunnels van wel enkele kilometers lang. Het winnen van de kolen gebeurde 24 uur per dag en de mijnwerkers woonden daarom op het eiland met eventueel het hele gezin. Het eiland was dus een soort stad op zich met appartementenblokken, winkels, restaurants, bioscoop, een school, gemeenschapshuis, zwembad, ziekenhuis en zelfs een gokhal (pachinko). In 1959 woonden er ruim 5200 mensen op de 63.000m2 (iets kleiner dan Rotterdams’ Noordereiland), wat het zo ongeveer het meest dichtbevolkte stukje aarde maakte. Uiteindelijk was de kolenwinning niet rendabel meer en besloot Mitsubishi de mijn te sluiten. Daarna zijn alle industriële installaties afgebroken en is het eiland verlaten. Tot 2009 is het eiland ongemoeid gelaten voordat de stad Nagasaki heeft besloten het toegankelijk te maken voor toeristen met behoud van het unieke karakter. Er is niets gerenoveerd of opgeruimd, er zijn alleen wat kleine veiligheidsaanpassingen gemaakt. Inmiddels staat het op de UNESCO Werelderfgoedlijst t.b.v. het behoud van het Japans industrieel erfgoed. Het is alsof de klok 40 jaar heeft stilgestaan. Een plek dat zo zou kunnen figureren in een oorlogsfilm. Vol met indrukken varen we terug naar de haven en genieten na van alle indrukken.
Net als Hiroshima staat ook Nagasaki bekend als de stad waar een atoombom gevallen is. We bezoeken in de middag nog het Peace Park waarin een aantal monumenten deze verschrikkelijke periode in de geschiedenis van de stad gedenken. Zo is er het hypocenter monument, het exacte punt op de grond waarboven de bom tot ontploffing is gebracht. Op een plattegrond van de toenmalige stad is de verwoesting beschreven binnen een schaal van 1,2,3 en 4 kilometer. Het komt er feitelijk op neer dat zo ongeveer alles binnen die straal letterlijk weggeblazen is en/of verbrand. Dit zijn feiten die bijna niet te bevatten zijn. Bij het ground zero monument is een opgraving te zien van het originele grondniveau van het park voordat de laag puin als gevolg van de explosie er overheen werd geblazen. Kleurrijke origami herdenkings slingers fleuren de verhalen en monumenten een beetje op….